Music streaming με «απώλειες». Ηχητική απόλαυση ή γρατζούνισμα;

192kHz/24 bit. Quobuz για Android!

Εντρυφώντας στις διάφορες υπηρεσίες ροής μουσικής στα δωρεάν ή στα πακέτα επιπέδου Premium, μας έκανε εντύπωση η διαφορετική ηχητική απόδοση των διαφορετικών υπηρεσιών, αλλά και η διαφορετική απόδοση ανάμεσα σε τραγούδια της ίδιας υπηρεσίας. Περίεργο; Σίγουρα, μιας και οι περισσότερες υπηρεσίες αναφέρουν σαν βασική κωδικοποίηση τα (απωλεστικά) 320 kbps (ή 256 kbps). 320 kbps είναι 320 kbps. Σωστά; …ε, όχι, στην πράξη. Κάπου σε αυτό το σημείο όποιος ασχολείται με την λεπτομέρεια θα αναρωτηθεί: γιατί τέτοιες διαφορές;
Παύση. Αν δεν ακούτε διαφορές ανάμεσα στις διαφορετικές υπηρεσίες ροής μουσικής, θεωρείστε ότι το συγκεκριμένο πόνημα δεν σας αφορά. Δεν υπάρχει κάποιο θέμα ή πρόβλημα. Συνεχίστε να απολαμβάνετε την μουσική σας όπως μέχρι σήμερα. Αν όμως διαθέτετε εξασκημένο αυτί, ακούτε μέσω ποιοτικού εξοπλισμού και αναζητάτε απαντήσεις τότε ανήκετε στην κατηγορία των τυχερών-άτυχων. Βέβαια, γενικά σαν πελάτες δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για να αλλάξουμε την προσφερόμενη ποιότητα των διαφόρων υπηρεσιών ροής εκτός ίσως από το να γκρινιάζουμε συνέχεια μήπως γίνει κάτι καλύτερο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να αναζητήσουμε τους λόγους για αυτήν την κατάσταση. Το ερώτημα καταλήγει στο ποια είναι τελικά η εν δυνάμει ποιότητα που προσφέρει η κωδικοποίηση .mp3 (ή AAC) στα 320 kbps. Είναι αυτή που προσφέρει το Deezer και γιατί οι «άλλοι», ανά περίπτωση, φαίνονται να υπολείπονται;

Γυρίσαμε στα βασικά. Ξεχωρίσαμε διάφορα «εύκολα» αλλά και «δύσκολα» τραγούδια από την μουσική μας συλλογή (σε .flac που προέρχονταν από CD). Τα τραγούδια ήταν επίτηδες διαφοροποιημένα: τα εύκολα κομμάτια δεν αναμενόταν ότι θα είχαν κάποιο θέμα αποκάλυψης διαφορών και προβλημάτων του κωδικοποιητή .mp3. Από την άλλη, τα δύσκολα τραγούδια διέθεταν περιεχόμενο που γνωρίζαμε εκ των προτέρων ότι, σύμφωνα με την θεωρία, θα αποκάλυπταν τις αδυναμίες, ok, θα δοκίμαζαν τα όρια του μηχανισμού κωδικοποίησης .mp3. Ο κωδικοποιητής των αποτελεσμάτων ήταν ο LAME μιας και ο αρχικός του Fraunhofer κατέληγε συστηματικά σε κατώτερη απόδοση. Έτσι ίσως εξηγείται εύκολα και το ηχητικό αποτέλεσμα του Google Play Music που φαίνεται ότι χρησιμοποιεί τον κωδικοποιητή mp3 του Fraunhofer. Όμως και τον αλγόριθμο κωδικοποίησης .mp3 LAME δεν τον αφήσαμε έτσι. Υπήρξε σημαντική παρέμβαση στις ρυθμίσεις έτσι ώστε να προσφέρει την μέγιστη δυνατή ηχητική ποιότητα. Με όπλο αυτές τις ειδικές ρυθμίσεις είχαμε και τα καλύτερα αποτελέσματα. Αρχίζοντας από τα εύκολα τραγούδια, οι διαφορές μεταξύ .flac (μη απωλεστική συμπίεση), .mp3 320 kbps (σταθερή απωλεστική συμπίεση) και .mp3 V0 (μεταβλητή απωλεστική συμπίεση) ήταν ελάχιστες, δυσδιάκριτες έως αμελητέες. Αυτό λέει πολλά για την επιτυχημένη δημιουργία του LAME για την κωδικοποίηση αρχείων .mp3. Στα δύσκολα τραγούδια οι διαφορές μεταξύ των διαφορετικών κωδικοποιήσεων άρχισαν να γίνονται πιο ακουστές (αλλά και ορατές στα διαγράμματα). Η ιεράρχηση ήταν πρώτο το .flac, δεύτερο το .mp3 320 kbps και τρίτο το .mp3 V0. Μάλιστα το .mp3 320 kbps ήταν πιο κοντά στην απόδοση του .flac παρά σε αυτήν του .mp3 V0(!).

Μία μικρή αναδρομή στην θεωρία κωδικοποίησης του φορμά .mp3 αποκαλύπτει τους λόγους: η κωδικοποίηση κατά .mp3 320 kbps διαθέτει σαν αρχική ρύθμιση (λόγω προδιαγραφής) ενεργοποιημένη την επιλογή –Υ και επίσης εφαρμόζει φίλτρο υψηλών συχνοτήτων ενώ η κωδικοποίηση .mp3 V0 όχι. Η επιλογή –Υ υποδεικνύει στον κωδικοποιητή να μην κωδικοποιήσει τις υψηλές συχνότητες με ακρίβεια αν αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την δυσανάλογη αύξηση του ρυθμού κωδικοποίησης. Σκεφτείτε το περίπου σαν το ότι χάνεται η ευκρίνεια στις συχνότητες πάνω από 16 kHz για να «βελτιωθεί» η ευκρίνεια στις υπόλοιπες. Όσον αφορά τα φίλτρα η κωδικοποίηση .mp3 320 kbps εφαρμόζει βαθυπερατό φίλτρο που ξεκινάει στα 20.094 Hz και «μηδενίζει» τις συχνότητες πάνω τα 20.627 Hz. Η κωδικοποίηση .mp3 V0 δεν εφαρμόζει κανένα φίλτρο στις υψηλές συχνότητες. Μπορούν να προστεθούν οι προαναφερόμενες ρυθμίσεις στην κωδικοποίηση .mp3 V0; Ναι, αλλά δεν περιέχονται στις αρχικές ρυθμίσεις και δεν τις χρησιμοποιεί κανείς. Ένας τρίτος παράγοντας που μπορεί να έχει αρνητικό αποτέλεσμα στην ηχητική ποιότητα της κωδικοποίησης .mp3 V0 έχει να κάνει με το μεταβλητό του ρυθμού κωδικοποίησης. Είναι πιθανό να «μπερδευτεί» ο κωδικοποιητής και να μην δώσει τον απαιτούμενο ρυθμό κωδικοποίησης σε ένα συγκεκριμένο σύνθετο περιεχόμενο οπότε να καταλήξει σε σημαντική απώλεια ευκρίνειας.

Συμπερασματικά θα αναφέρουμε ότι όσον αφορά την κωδικοποίηση .mp3 320 kbps, είναι ικανή να προσφέρει ικανοποιητικότατα αποτελέσματα και όπου απαιτείται αναπαραγωγή .mp3 για εξοικονόμηση χώρου η κωδικοποίηση .mp3 320 kbps μπορεί να προσφέρει πραγματική μουσική απόλαυση. Αν δε συνάμα το σύστημα αναπαραγωγής δεν είναι και της καλύτερης δυνατής ποιότητας (βλέπε προσιτά φορητά μέσα) ο συμβιβασμός σε σχέση με τα .flac είναι σχεδόν ανύπαρκτος. Μακάρι όλες οι υπηρεσίες ροής μουσικής να προσέφεραν την καλύτερη δυνατή εκδοχή των .mp3 320 kbps που είναι δυνατόν να επιτευχθεί. Όμως για τους δικούς τους λόγους δεν την προσφέρουν σήμερα. Από την άλλη, αν οι ακροάσεις δεν περιορίζονται στο τραίνο και το περιεχόμενο και το σύστημα αναπαραγωγής είναι υψηλών απαιτήσεων, τότε οι διαφορές είναι ακουστές (και ορατές στις μετρήσεις) οπότε η ενδεδειγμένη λύση είναι τα τραγούδια κωδικοποιημένα με μη απωλεστική συμπίεση σε αρχεία .flac. Στην πράξη το καλύτερο ηχητικό αποτέλεσμα από τις υπηρεσίες ροής στα 320 kbps (αυτές που αναφέρουν Premium) το προσφέρει το Deezer. Εικάζουμε ότι επειδή το Deezer διαθέτει το μεγαλύτερο μέρος της δισκοθήκης του σε φορμά .flac, έχει μετατρέψει το ίδιο τα τραγούδια του σε φορμά .mp3 με κωδικοποιητή LAME και ρυθμίσεις μέγιστης ποιότητας. Όλοι οι άλλοι φαίνεται ότι αγοράζουν «έτοιμα» τα τραγούδια τους σε φορμά .mp3 από τις δισκογραφικές. Έπεται πολύ κοντά το Tidal με μεταβλητά αποτελέσματα στην ποιότητα ήχου, και μετά τo Apple Music. Ακολουθεί με διαφορά το Google Play Music και τo Spotify έρχεται τελευταίο και καταϊδρωμένο με τάσεις βελτίωσης.

AAC
Εξετάσαμε επισταμένα και αναφερθήκαμε στην κωδικοποίηση .mp3 αλλά δεν συγκρίναμε τα αποτελέσματα με την κωδικοποίηση AAC στα 256 kbps του Apple Music (και του YouTube Music ή ακόμα-ακόμα στα 320 kbps του Tidal). Η ηχητική ποιότητα εδώ είναι γνωστή χρόνια, είναι αυτή του iTunes. Την αποδέχεστε ή την απορρίπτετε. Σε προσωπικό επίπεδο θα αναφέρουμε ότι το «τσιριχτό» της κωδικοποίησης AAC δεν είναι του γούστου μας. Οι κριτικές ακροάσεις που έχουν δημοσιευτεί αναφέρουν ότι η ηχητική απόδοση του AAC στα 256 kbps είναι ανάλογη με αυτήν του .mp3 στα 320 kbps. Εμείς θα προσθέσουμε εδώ «του κωδικοποιητή κατά Fraunhofer». Ο κωδικοποιητής .mp3 κατά LAME (ειδικά αν βελτιστοποιήσετε τις ρυθμίσεις) καταλήγει σε σημαντικά καλύτερη ποιότητα σε σχέση με τον .mp3 κατά Fraunhofer και θεωρείται ανάλογος του AAC στον ίδιο ρυθμό κωδικοποίησης. Μην περιμένετε λοιπόν να σας πούμε για τις διαφορές AAC και .mp3. Δεν υπάρχει θέμα επιλογής μεταξύ AAC και mp3 όταν αναφερόμαστε στην μέγιστη δυνατή ποιότητα που μπορούν να προσφέρουν.